Төрийн өмчит үйлдвэрүүд С.Баярт олон тэрбум төгрөг өгсөн нь үнэн үү

"Олон овоот" гэхалтны уурхайн дуулианаар Ш.Бат­хүүд хаяглагдах хэрэг төрийн албанд ажиллаж байсан өндөр дээд хэмжээний албан тушаалтнуудыгчирч мэдэ­хээрболлоо. Энэ хэрэг зөв­хөн "Олон овоот"-оор хаяг­лаг­даад зогсохгүй нь. "Эрдэ­нэт", "Улаанбаатар төмөр зам" ТӨХ-ныөмнөх дарга нар болон "Жаст" группын захи­рал Ш.Батхүүд эрх мэдэлтэй байхдаа дэмжлэг үзүүлж бай­сан С.Баярын нэр яах арга байхгүй холбогдож эхэллээ.Түүндмөнгө шилжүүлсэн гэх хэрэг яригдаж дуулиан тарьж байна. "Эрдэнэт" үйлдвэрээс С.Баярын валютын дансанд их хэмжээний мөнгө шилжиж байсныг ч холбогдох газруудтогтоосон гэх сурагтай.Шал­галт хийсэн хүмүүсийн зарим нэг ньтөрийн өмчит үйлдвэ­рийн мөнгийг С.Баяр ямар аймшиггүйгээр авч ашиглаа вэ" хэмээнгасалсан гэх. Гэвч энэ олон тэрбум төгрөг хэр­хэн дансны аргаар далдлаг­даж, улстөрчдийн халаасанд орж байсныг дэлгэх, мөн батлахзоригтон одоохондоо алга бололтой. Нэгэн эх сур­валж "Энэ мэдээллийг дэлгэж байгаад С.Баярт "арьсаа" хуулуулж үхээд яах вэ" гэж ярьсан гэх чимээ ч дуулдаж байна.

Угтаа бол С.Баярын ямар данс руу ньямар нэртэйтөрийн өмчит үйлдвэрээс хэдэн ам.доллар шилжсэн нь тодорхой болсон гэнэ. Шал­галт хийсэн ажлын хэсгийнх­ний дүгнэлт ч Үндэсний аюул­гүй байдлын зөвлөлийн хэм­жээнд танилцуулагдсан гэх мэдээлэл ч бидэнд ирлээ. Гэхдээ хууль хяналтынхан С.Баярыг чухам хаанаас нь, яаж түүний хууль бус үйлд­лээс хэргийн учгийг хөвөрдөхвэ гэдэг нь чухал байгаа аж. Зөв өнцгөөс нь барьж чадах­гүй бол энэ хэрэг улстөржөөд буруу тийшээ будаа тэгээд явчих аюултай гэж тэд бол­гоом­жилж байна.Нөгөөтэй­гүүр төрийн өндөр алба хашиж байсан хүний эмчил­гээ­ний зардлыг төр даах ёстой юу гэдэг асуулт зүй ёсоор гарч ирж буй юм. Төрийн өндөр алба хашиж буй хүний эмчилгээний төл­бө­рийг төр даадаг журам тогтоол бий.

Төрийн албаны тухай хуу­лийн 27 дугаар зүйлд төрийналбан хаагчдын асуудлыгийн зохицуулжээ. "... Эмчил­гээнийтөлбөрийн хэмжээ давсанболон магадлан итгэмж­­лэгч бүхий эмнэлгийн байгууллагын шийдвэрийг үндэслэн гадаадад эмчлүүлэх зайлшгүй шаардлага гарга­сан тохиолдолд тухайн хүний эмчилгээний зардлын 60-аас доошгүй хувийг төр хариуц­на" гэсэн утгатай заалт бай­на. Энэ нь төрд алба хааж буй төрийн албан хаагчдад хамаа­тай юм. Хэрэв төрд өндөр албан тушаал хашиж байсан хүний эмчилгээнд төрөөс мөнгө гаргаж өгөх болбол УИХ-аас тогтоол, журам гаргаж байж олгоно.Энэ нь Монгол Улсад хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж буй хуульд харшлахгүй, хууль ёсны дагуу байх ёстой аж. Түүнээсаль нэгтөрийнөмчит үйлдвэрт болон Төрийн өм­чийн хорооны халааснаас энэ мөнгийг дур мэдэн хэннэгэн албан тушаалтан гарга­даг­гүй гэдгийг эх сурвалжууд хэлж буй.

Хэрэв С.Баярт Ш.Батхүү 50 сая төгрөг, "Эрдэнэт" үйлд­вэрийн захирал асан Ч.Ган­зориг түүнд гадаадад эмч­лүүлж байхад ньтус үйлдвэ­рийн данснаас олон удаа­гийн үйлдлээр таван сая ам.долларшилжүүлсэн гэдэг нь үнэн бол энэ нь хууль бус үйлдэл үү, хуулийн дагуу үйлдэл үү. Хэрэв эрх мэдэлт­нүүд улстөрчид хоорондоо төрийн мөнгийг завших хэл­бэ­рээр нэгэндээ шилжүүлсэн нь онц ноцтой гэмт хэрэг гэж үзвэл дээрх хүмүүс хариуц­лага хүлээхээс өөр арга байхгүй.

Ш.Батхүү гэдэг бизнес­мэндС.Баяр гэдэг хүнийнөлөө байгаагүй бол магад­гүй "Жаст" өөрийн хүчээрээ хэдэн шатахуун түгээх стан­цаа ажиллуулаад явсан бол энэ зэргийн эрсдэл үүрч төрийн өмчит үйлдвэрүүдийг барьцаанд оруулж улсад их хэмжээний хохирол учруу­лах­гүй байв. Хувийн бизнест гарч ирсэннөлөөтэй улстөр­чийн үйлдэл түүнийг иймбай­далд хүргэлээ. "Стандарт" банк­наас болж арбитрын шүүхэд төрийн өмчит үйлд­вэ­рүүд дуудагдаж буй дор дороо­соо ундарсан түмэн асуудал үүсэхгүй байх бай­лаа. Эрх мэдэл, улс төрийн нөлөө хэн нэгнийг мандуулж чаддаг ч буцаан унагаж чад­даг гашуун үнэнийг энэ хэрэг харууллаа.

"Олон овоот" гэх энэ төс­лөөс болж төр л байдаг мөн­гөө барж хариуцлага үүрч байна. Түүнээс Ц.Мянган­баяр, Ш.Батхүү, Г.Алтан нар ямар ч хохирол үүрэхгүй гэдэг нь нэгэнт тодорхой болжээ. Энэ алтны уурхайгаас болж сүйрч банкны салбараас арчигд­сан "Анод", "Зоос", "Монгол шуудан", "Хадга­ламж" банкныалдагдлыг төр давхар үүрч байна. Энэ алдагд­лууд яваад л байна. Дахиад "Олон овоот" хэдэндотоод, гадаадын банкиндямар хэмжээний луйвар дагуулан очих бол. Нэг л өглөө "Олон овоот" тэгжээ" гэсэн дуулиант мэдээлэл гара­­хад нэг их гайхаад байхааргүй болж.

"Зоос","Анод" банкуудыг баяртай гэж хэлж чадсан Монголбанкны тухайн үеийн удирдлагууд "Жаст"-ынШ.Бат­­хүүд "Монгол шуудан", "Хадгаламж" банкийгнэгтгэж өгөхдөө Банкин дахь мөнгөн хадгаламжийн даатгалын тухай хуулийг батлуулсан байдаг. Энэ нь банкны мөн­гөн хадгаламж эзэмшигчдийн эрх ашгийг хамгаалах, сан­хүү­гийн тогтвортой байдлыг хангах зорилготой гэж байсан ч үнэн хэрэгтээ Ш.Батхүүд зориулагдсан гэдэг.

100 тэрбум төгрөгийн бонд гаргаж өгчихөөднэг ёсондоо "Жаст" группыг,"Хад­­га­ламж" банкийг асуу­далд оруулсан ч Ш.Батхүү чамайг яах ч үгүй, айлтгүй" гээд дээрххуулиар баталгаа гаргаад өгчихсөн. Тэгээд энэ хуулийн хүрээнд"Жаст" бүх хариуц­ла­гаас мултарч "Хад­га­ламж" банкийг "Төрийн" банктай нэгтгэсэн. Ингэж л хувийн хэвшил рүүтом улс төр орсныг харах олон баримтбайна.

Дээрээс нь "Эрдэнэт" үйлд­вэрийн захирал асан Ч.Ганзориг, ТӨХ-ны дарга асан Д.Сугар нар "Жаст" ком­па­нийн захирал Ш.Батхүүдтөрийн өмчит үйлдвэрүүдийг барьцаалан Өмнөд Афри­кийн "Стандарт" банкнаас 109 сая ам.долларын зээл ава­хад нь тусалсан явдал. Зүгээр нэг бизнесмэнд МАН-ын угшил­тай албан тушаалтнууд тал тохой засаад явах нь улс төр орсных уу, хэн нэгэн өндөр зэрэглэлийн албан тушаалтан цаана нь байна уу. Төрд албан тушаал хашиж буй эрх мэдэлтнүүд нь"Эрдэнэт" үйлдвэр болон "Улаанбаатар төмөр зам"-ыг эрсдэлд оруулах хүртэл Ш.Батхүүг дэмжиж байсан нь юуных вэ. С.Баярын үед Засгийн газрын болон яам агентлагуудын тендерийгтөвөггүй олоодхувь хүртчих­дэг байсан гэх зэрэг ньШ.Бат­хүү­гийн сүүхэйтэйнх үү. Хуу­рай "ах"-ын нөлөө юу гэх зэрэг олон зүйлийг эргүүлэн бодох хэрэгтэй мэт.Ш.Батхүүд төрийн мөнгийг авч өгөх гэсэн тусламж дэмжлэгүүд үүгээр ч зогсохгүй. Монголбанкнаас хэрэгжүүлсэн "Үнэ тогтвор­жуу­­лах хөтөлбөр"-ийн хүрээнд "Жаст групп"-ын охин компани болох "Жаст агро" компаниар нөөцийн мах бэлт­гүүлэх зорил­гоор 76 тэрбум төгрөг, шатахууны үнийг тогт­вор­­жуу­лахын тулд импорт­логчдод олгосон хөнгөлөлт­тэй зээ­лээс долоон тэрбум, нийтдээ 84 тэрбум төгрөгийгдэмжлэг маягтайгаар төрөөс өгч бай­сан нь санамсаргүй хэрэг биш.

Олон нийтэд ил болж буй хэргийн эргэн тойронд ийм л үйл явдал өнөөдөр өрнөж байна. "Олон овоот" алтны 18 тонн нөөцтэй гэсэн худлаа байна" хэмээн мэдэгдэж бай­сан Ш.Батхүү хоёр тонн алт олборлосон нь тодорхой болсон гэдгийг Уул уурхайн яамны эх сурвалжөгч байна.

Эцэст нь нэг хүн рүү төв­лө­рүүлсэн төрийнтэр их мөнгөнөөс хувь хүртсэнгэх С.Баяр ч энэ хэрэгтхариуц­ла­га хүлээж магадгүй.Ер нь МАН-ынхан намаараа тог­лоод дууссаныг эдгээр үйл явдал харуулж байна. Намын ийм том зиндааны хүн намаа зүгээр мөнгө олох хэрэгсэл мэт үзэнолон сая ам.доллар авсан гэж яригдаж байгаа нь үүний гэрч юм. МАН бол зүгээр л хүмүүсийн баяжих хэрэгсэл болсон байна гэдэг ч үнэн аж.Энэ намыг шинэч­лэ­нэ гэж ярьж байгаа хүнийг хараад "энэ нөхөр намаараа мөнгө олох аргаа олжээ" гэж үзэхэд буруудах зүйл алга. Үйл явдал хэрхэх нь удахгүй тодорхой болох биз ээ.

Г.Дэлгэрцэцэг