Алдагдалтай ажилласан төрийн өмчит компанийн захирлуудыг халъя

Төрийн өмчийн хорооноос саяхан алдагдалтай ажилласан төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн нэрсийг жагсаагаад олон нийтэд зарлачихлаа. Нэгэнт зарлачихсан юм чинь одоо ажлаас нь халъя, Д.Цогтбаатар дарга аа.

Өмнө нь төр өмчлөлдөө байгаа компаниудынхаа захирлуудын нүүрийгулалзтал ингэжзарлаж байсангүй. Компаниуд ньл төр биднийг дарамтлаад нүүрсний үнэ нэмүүлэхгүй байна гэдэг ч юм уу, төрийн өмчид байгаа компани огтоосоо ч ашигтай ажилладаггүй юм байна гэж өндөр дуугарцгаадаг байсан. Нүүрс нь ч үнэн байх, бусдынх нь хувьд үнэхээр асуудал­тай, зовлонтой гэж өрөвдөхөд хэцүү.Төрийн өмчийн захирлууд компаниудаа дампууруулаад байна гэсэн мэдээллийг хөнгөхөн нотолчихнэг зүйл бий. Төр нь өмчийнхөө компаниудыг шүүм­жилж эхэлсэн энэ үед төрийн гэсэн тодотголтой компаниудын захир­лууд шил дараалан баривчлагдаад эхлэв. Хамгийн сүүлийн жишээ гэхэд л "Хөтөлийн цемент шохой" ХК-ийн дарга А.Шоовдор байна. Хамгийн сонгодог жишээ гэвэл МИАТ-ийн дарга нарын идсэн уусан өчнөөнтэрбумууд.

Төрийн өмчийн компаниудын үе үеийн дарга нарын халаас зузаарч олдог хэд нь нэмэгдэж байж суудлаасаа буудаг жишиг нэгэнт тогтчихсон.Адаглаад л компанидаа илүү мөнгөөр бүтээг­дэхүүн авч, дундаас нь мөнгө унагадгийг дээр дооргүй л хүлээн зөвшөөрчихсөн. Угаасаа иддэг гээд олонх нь тоодоггүй. Зүй нь эрхэм даргын хувьдаа халааслаад байгаа мөнгө бидний авдаг хэдээс татвар гэж авсан мөнгө шүү дээ гэж ирээд шүүмжлэл өрнүүлэх учир­тай. Энгийн жишээ гэхэд дэлгүүрт 500-1000 төгрөгөөр зарагддаг ОО-ын цаасыг гэхэд л 2000-3000 төгрө­гөөр компанидаа авч, илүү мөнгийг нь цаас нийлүүлсэн нөхөртэйгөө хуваагаад туучихдаг. Компанидаа эзний биш хүний сэтгэлээр ханд­сан ийм жишээ дурдъя гэвэл захаас аваад л байгаа. Гэтэл хувийн компанийн захирал ингэх үү. Тэгэхээр өнөөдрөөс төрийн өмчит компанид бүтээгдэхүүн ний­лүүлж байгаа хүмүүсийг ил тод зарлаж байя. Тэгээд хэдэн төгрө­гөөр хичнээн бүтээгдэхүүн яаж зарж байгааг нь нээлттэй мэдээлдэг жишиг тогтоочихъё. Тэгвэл төрийн халааснаас тодруулж хэлбэл тат­вар төлөгчдийн мөнгөнөөс хум­салж, компаниа албаар алдагдалд оруулдаг захирлуудын тоо илт багасаад ирнэ.

ТӨХ төрийн өмчит бүх аж ахуйн нэгжүүдийн сүүлийн гурван жилийн санхүүгийн үйл ажиллагаанд шал­галт хийж, юунаас болж жил дараа­лан алдагдал хүлээгээд байгаа­гийн шалтгааныг тогтоожээ. Алдаг­дал­тай ажилласан 37 төрийн өмчит аж ахуйн нэгжийн нэрсийг жагсааж байгаад хэвлэлийнхэнд дуулгасан. Хэр алдагдалтай ажил­лав гээд сонирхоодохсон чинь алдагдал нь тэрбумаар яригдсан компани хэдэн арваараа жагсч байх юм.

Нэг тэрбум төгрөгөөс дээш алдагдалтай ажилласан компани гэхэд14 байна. Өнгөрсөн оны байдлаар энэ 14 компани нийтдээ 50 гаруй тэрбум төгрөгийн алдаг­дал хүлээсэн гэсэн дүн гарсан байх юм. Төсөв нимгэн байгаа энэ үед асар их тоо. Өчнөөн асуудлыг шийдчихээр хөрөн­гө. Жагсаалт ингээд дуусах­гүй.Зуун саяас нэг тэрбум төгрөг хүртэлх алдагдалтай ажилласан 13 компанийн нэрийг ТӨХ нь дурайтал гаргаад ирчих­лээ. 100 сая төгрөг хүртэлх алдаг­дал­тай ажилласан 10 компанийн нэрийг олон нийт мэдчихлээ. Энэ олон тэрбум төгрөг улсын төсөвт орсон бол маш олон сургууль, цэцэрлэг, эмнэлэг барих байлаа гэж Төрийн өмчийн хорооны дарга Д.Цогтбаатар ярина лээ. Цагийг нь олоод хэлчихсэн үнэн үг. Цэцэр­лэгүүд үүдээ нээх гэж байгаа энэ үед цэцэрлэгийн насны хүүхдийн бараг 40 хувь нь гэртээ байж, аав, ээжийнх нь аль нэг ажлаасаа гарахаас аргагүй болж байгаа. Төрөхэмнэлгийн ачааллыг хэд дахин нэмж сандаргасан алтан гахай жилдтөрсөн балчрууд энэ жил сургуульд орох гэж байдаг. Сургуулийн захирлууд алтан гахай жилтнүүдэд ямар ангиа суллаж өгөхөө мэдэхгүй толгойгоо сэгсэрц­гээж байхад манай дарга нар хэдэн тэрбумаар нь идчихээд хүүхдээ гадаадын мундаг сургуулиуд руу явуулчихсан сууцгааж байна.

Энэ компаниудын алдагдалтай ажилласан шалтгааныг нь компа­нийн дотоод ажлын төлөвлөлт, хөрөнгийн менежмент, санхүүгийн удирдлагын тал дээр зөв бодлого бариагүйтэй холбоотой гэж онцол­жээ. Төрийн өмчтэй компаниудын захирлууд өмнө нь "Бид чадахаа­раа л ажиллаж байна. Төрийнх болохоор л явжөгөхгүйбайна. Уг нь би аймаар сайн ажилласан"гэж бардам дуугардаг байсан бол өнөөдөр төр нь компаниудынхаа "но"-г дэлгээд, нөгөө мундаг захир­лууд нь эхнээсээ дээлээ нөмрөх нь тодорхой болчихлоо. Товчхондоо төрийн өмчит компаниуд өөрсдөө санхүүгийн замбараагүй зарцуу­лалт хийж байснаас болж алдаг­далтай ажилласан нь ил болж байна.

Төрийн өмчийн хорооны мэдээлс­­нээр алдагдалтай ажил­лаж байгаа компаниудын үйл ажиллагаанд шинэчлэл хийхээ мэдэгдээд буй. Шинэ арга бари­лаар ажиллана гэдгээ ТӨХ-ны дарга нь амлачихсан.

Гэхдээ компаниа алдагдалтай ажиллуулж улсыг хохироосон дарга нарт хариуцлага тооцох асуудал яригдахгүй өнгөрч магад­гүй нь байна. Хувийн хэвшилд ажиллаж байгаа хүн муу ажилла­вал ажлаасаа халагдаж, хариуц­лага хүлээдэг. Тэгвэл, төр нь муу ажилласан албан тушаалтандаа бас хариуцлага тооцох ёстой. Учир нь төрийн өмчит компанийн алдаг­дал татвар төлөгчдийн халааснаас гарч байгаа. Татвар төлөгчдийн мөнгөөр төрийн компани санхүү­жиж үйл ажиллагаа явуулдаг. Тиймээс тэрбум тэрбумаар нь алдагдал хүлээлгэсэн төрийн өмчийн компанийн дарга нарыг ажлаас нь халъя. Алдагдлаараа жагсаалтыг тэргүүлсэн МИАТ-ийн гүйцэтгэх захирал Г.Жаргалсайхан, "ДЦС-3"-ын гүйцэтгэх захирал Г.Дамдинсүрэн, "ДЦС-4" гүйцэтгэх захирал Б.Цэвээн, Багануурын уурхайн захирал Ш.Баянмөнх, Налайхын дулааны цахилгаан станц ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Т.Энхтөр, Шарын голын уурхайн ХК-ийн гүйцэтгэх захирал Б.Энх­цэцэг, Даланзадгадын дулаа­ны цахилгаан станцын гүйцэтгэх захирал Ж.Дорж, "Эрдэнэт"-ийн дулааны цахилгаан станцын гүй­цэт­гэх захирал О.Ганбаатар, Дар­ха­ны дулааны цахилгаан стан­цын захирал Б.Алтанцэцэг, гээд нийт­дээ 37 төрийн өмчийн компа­нийн захирлууд бий. Энэ хүмүүсийг муу ажиллаж, алдагдал хүлээлгэ­сэнд нь хариуцлага тооцож ажлаас нь халбал ТӨХ-ны даргын шүүмж­лэл жинхэнэ ажил болно гэж бодож байна.

Дахиад хэлэхэдтогтолцоогоо өөрчилж, аргаа шинэчлэхээсөмнө компаниа өрөнд унагасан энэ хэдэн дарга нарыг ямар ч байсан ажлаас нь чөлөөлж, төр өмчдөө яаж ханддагаа харуулъя.

Х.ЦЭНД-АЮУШ